चिकनपॉक्स

चिकनपॉक्स म्हणजे काय?

चिकनपॉक्स ही "व्हेरिसेला-झोस्टर व्हायरस" मुळे होणारी एक सामान्य व्हायरल संसर्गजन्य आजार आहे.

हा आजार अतिशय संसर्गजन्य असतो — म्हणजे एकाजणाकडून दुसऱ्याला खूप पटकन आणि सहज पसरतो.

सुरुवातीला लहान लालसर पुरळ होते जी खाज येणाऱ्या फोडांमध्ये बदलते आणि नंतर क्रस्ट होऊन सुकते.

ही आजारपण बहुतेक वेळा लहान मुलांमध्ये सौम्य स्वरूपाची असते, पण काही वेळा जटिलता देखील निर्माण होऊ शकते — ज्या काही तात्काळ तर काही उशिराने (महिन्यांनंतर किंवा वर्षांनी) दिसून येतात.

चिकनपॉक्स कसा पसरतो?

1. हवेमार्गे थेंबांमधून — एखाद्या संक्रमित व्यक्तीच्या खोकल्याने, शिंकल्याने किंवा बोलताना हवेतील बारीक थेंबांद्वारे

2. थेट संपर्क — फोडातील पाण्याच्या थेट स्पर्शामुळे

3. संक्रमित वस्तूंचा संपर्क — कपडे, बेडिंग, खेळणी यावर काही काळ हा विषाणू जिवंत राहू शकतो (क्वचित प्रसंग)

➡ एक व्यक्ती फोड दिसण्याच्या 1–2 दिवस आधीपासून संसर्गजन्य असतो, आणि सर्व फोडांवर खवले येईपर्यंत (साधारणतः 5–7 दिवस) संसर्ग पसरवू शकतो.

चिकनपॉक्स वस्तूंमधून पसरतो का?

होय, पण क्वचित प्रसंगी. विषाणू काही काळ खेळणी, कपडे, बेडशीट, दरवाज्याचे हँडल्स यावर जिवंत राहतो.

➡ संक्रमण होण्याची शक्यता:

• बंद वातावरणात

• फोडामधील ताजं पाणी असलेल्या वस्तूंना स्पर्श

• नंतर चेहरा/तोंड/नाक/डोळे स्पर्श केल्यास

• 
  

लक्षणे आणि टप्पे

1. गुप्त कालावधी (Incubation Period)

• 10–21 दिवस (सरासरी 14 दिवस)

• कोणतीही लक्षणे नसतात

2. पूर्वकाल (Prodromal Phase)

• 1–2 दिवस आधी (मोठ्या मुलांमध्ये किंवा प्रौढांमध्ये अधिक सामान्य)

• सौम्य ताप, अंगदुखी, भूक न लागणे, कधी कधी पोटदुखी

3. पुरळ टप्पा (Rash Phase)

• 5–10 दिवस

• क्रमशः: लालसर डाग → उंच फोड → पाण्याने भरलेली फोड → पूयुक्त → खवले येणे

• एकाच वेळी वेगवेगळ्या अवस्थेतील पुरळ दिसते

• चेहरा, छाती, पाठ → हातपाय यावर पसरते

• खूप खाज, ताप वाढतो, चिडचिडेपणा

4. सुधारणा टप्पा (Recovery Phase)

• खवले 1–2 आठवड्यांत गळतात

• सामान्यतः कायमचा डाग राहत नाही (स्क्रॅच केल्यास होऊ शकतो)

उपचार

✅ सौम्य केसेस (लहान मुले)

💊 अँटीव्हायरल औषधं (Acyclovir)

• आवश्यक असल्यास 24–48 तासांत सुरू करणे उपयुक्त:

  • उच्च धोका असलेली मुले

  • प्रौढ (>13 वर्ष)

  • गर्भवती स्त्रिया

  • रोगप्रतिकारशक्ती कमी असलेले

🛡️ संसर्ग रोखण्यासाठी

• अलग ठेवणे: सर्व फोड सुकेपर्यंत

• हात धुणे: वारंवार, स्वच्छतेची काळजी

• व्यक्तिगत वस्तू शेअर करू नयेत

• शाळा/डेकेअर टाळा संसर्ग कालावधीत

💉 लसीकरण

➡ संपर्कानंतर 3–5 दिवसांत दिल्यास रुग्णता चिकनपॉक्स झालातरी तो सौम्य राहते

🩺 गुंतागुंत (Complications)

• त्वचेचे बॅक्टेरियल इंफेक्शन

• न्यूमोनिया (प्रौढांमध्ये सामान्य)

• मेंदूचे विकार: एन्सेफलायटिस, अॅटक्झिया (दुर्मिळ पण गंभीर)

• Aspirin घेतल्याने: Reye's syndrome (यकृत व मेंदूवर परिणाम)

• गर्भवती महिला व प्रतिकारशक्ती कमी असलेल्यांना गंभीर धोका

  
  

🌀 नंतरची गुंतागुंत: हर्पेस झोस्टर (Shingles)

• व्हायरस मज्जातंतूंमध्ये निष्क्रिय राहतो

• वयानुसार, आजारपण किंवा ताणामुळे पुन्हा सक्रिय होतो

• पोस्ट-हर्पेटिक न्युरॅल्जिया: दीर्घकाळ दुखणं

स्वतःचा बचाव कसा कराल?

• संक्रमित लोकांपासून लांब रहा

• स्वच्छता पाळा, हात धुवा

• आपली वस्त्रे/तौल्ये शेअर करू नका

• वेळेवर लस घ्या

टीप: बहुतेक मुले चिकनपॉक्समधून पूर्णपणे बरी होतात. मुख्य लक्ष आराम, खाज न येणे, आणि संसर्ग टाळणे यावर असावे.